2.3 Penjagaan Muka Sebagai Asas Kesantunan

2.3 Penjagaan muka sebagai asas kesantunan

Kesantunan mempunyai hubungan yang rapat dengan penjagaan muka seseorang yang melibatkan maruah diri.

Menurut Asmah (2000),

·         Muka dalam masyarakat Melayu merujuk kepada air muka.

Muka sangat berkait rapat dengan maruah diri sehingga tercipta pelbagai peribahasa yang berkaitan dengan muka.

Contoh:

v  Muka tembok

v  Muka tarpal

v  Muka sengkalan

v  Muka bantal

v  Muka papan

Semua peribahasa ini ditujukan kepada seseorang yang tidak tahu malu dan menunjukkan orang Melayu sangat mementingkan “malu” dan “air muka”.

Malu dapat difaham sebagai suatu nilai suci dan murni yang menjadi asas kepercayaan yang diterima sebagai mutlak dan luhur yang merupakan maruah bangsa.

Menurut Islam,

·         Malu ialah perasaan yang mendesak seseorang supaya menghindarkan segala yang keji dan melaksanakan segala yang terpuji.

Konsep Malu

·         Luas dan menjadi asas didikan anak-anak dalam masyarakat Melayu.

·         Meliputi pelbagai aspek pengertian – paling tinggi berkaitan dengan akhlak dan maruah individu, keluarga dan masyarakat.

·         Orang yang menerima malu akan berasa tertekan dan mudah hilang pertimbangan.

Dalam hikayat sastera klasik,

·         Terdapat beberapa peristiwa – peperangan, pergaduhan, pembunuhan, amuk

berlaku disebabkan seseorang itu dimalukan.

Contoh : Balas dendam Hang Jebat ke atas Sultan Melaka kerana memalukan Tuah yang

                dijatuhi  hukuman bunuh kerana dituduh bermukah (zina) dengan perempuan

                Istana.

Dalam masyarakat Melayu,

·         Bertujuan menjaga maruah dan air muka

Contoh: Sewaktu berinteraksi 

– orang Melayu ditegah menghina dan merendah-rendah peribadi seseorang

 - perkataan yang dikeluarkan daripada bibir hendaklah santun, tidak mengandungi unsur-unsur yang memalukan diri, keluarga dan pihak lain walaupun sewaktu menyatakan sesuatu yang benar.

·         Malu bukan sahaja melibatkan perasaan sendiri bahkan sesuatu tindakan kita boleh juga memalukan keluarga dan masyarakat.

·         Lahir peribahasa “menconteng arang di muka”

-          Sesuatu perlakuan yang mendatangkan malu dan aib kepada keluarga

      Contohnya,

·        Kahwin lari – tidak santun kerana melanggar adat masyarakat

Maruah dan harga diri seseorang perlu dijaga dengan berpegang kuat.

Mulut

·         Anggota yang sangat perlu dijaga – merupakan bahagian yang mengungkapkan kata &

                                                          bahagian paling hampir dengan muka.

·         Boleh mendatangkan malu kepada diri sendiri dan orang lain.

·         Penggunaan mulut pada setiap hari perlu dikawal.

·         Orang Melayu sangat memberikan perhatian yang serius dalam aspek ini.

·         “kerana pulut santan binasa, kerana mulut badan binasa”

Orang Melayu tidak boleh menerima orang yang menggunakan mulutnya untuk menyampai-nyampaikan cerita orang lain daripada seorang kepada seorang yang lain

·         Dikatakan seperti “mulut tempayan”

Percakapan seseorang juga tidak boleh berlebih-lebih kerana boleh menimbulkan kebosanan orang lain

·         Dianggap “mulut murai”

Orang Melayu juga memberatkan penggunaan lidah kerana lidahlah yang membentuk kata-kata.

·         Lidah lebih tajam daripada pedang

Penjagaan lidah sama penting dengan penjagaan mulut kerana

·         Peribahasa yang berkaitan dengan lidah yang buruk

 – “Lidah bercabang”

– “Lidah buaya”

– “Lidah tidak bertulang”

Lidah juga digunakan secara positif (santun)

– “Lidah manis”

– “Lidah pendita”

Dalam membincangkan tugas mulut dan lidah.

·         Tidak boleh mengabaikan soal hati

·         Hati mendoroang sesuatu ungkapan yang ditugaskan kepada lidah dan mulut

·         Kata-kata menggambarkan hati

·         Hati yang baik akan mengungkapkan bahasa yang santun

Perkara ini disebut oleh Raja Al Haji di dalam gurindamnya yang diungkapkan seperti,

“Apabila terpelihara lisah, nescaya dapat daripadanya faedah”

“Hati itu kerajaan di dalam tubuh, jikalau zalim, segala anggota pun roboh”