4.7 Pemilihan Kata

4.7 Pemilihan kata

Kesantunan berbahasa tercermin dalam tatacara berkomunikasi secara verbal.

Ketika berkomunikasi,

·         Perlu merujuk pada norma-norma budaya

·         Tidak hanya sekadar menyampaikan idea yang kita fikirkan

·         Permilihan kata-kata yang diucapkan perlu dititikberatkan

Pemilihan kata dan tatacara berbahasa harus sesuai dengan unsur-unsur budaya yang ada dalam sesuatu masyarakat untuk kita berkomunikasi.

Apabila pemilihan kata dan tatacara berbahasa seseorang tidak sesuai dengan norma-norma budaya

·         Tanggapan negatif pasti akan timbul

·         Mungkin akan dituduh sebagai orang yang sombong, angkuh, tak acuh, tidak beradat, tidak berbudaya, pentingkan diri sendiri

Berikut adalah beberapa perkara yang perlu difikirkan untuk dikaitkan dengan pemilihan kata semasa berbicara :

1)      Perlu difikirkan apa yang sebaliknya dikatakan pada waktu dan keadaan tertentu

2)      Ragam bahasa apa yang sewajarnya perlu diguna dalam situasi tertentu

3)      Perlu tahu bila dan bagaimana giliran bercakap

4)      Seharusnya mempertimbangkan penggunaan jeda tertentu

5)      Bagaimana mengatur kenyaringan suara ketika bercakap

6)      Perlu tahu bila waktunya kita harus diam dan menamatkan percakapan

Semua ini akan menentukan keperibadian seseorang sama ada boleh memilih kata-kata yang sesuai ataupun tidak semasa bercakap.

Dalam peraturan percakapan,

·         Aspek pemilihan kata berkait rapat dengan kesantunan berbahasa

Contoh : cara sapaan lisan perlu mengikut tertib yang tertentu dengan sopan santun

                 supaya tidak dianggap sebagai biadab atau tidak berbudi bahasa.

Dalam kesantunan berbahasa,

·         Bahasa Melayu mempunyai sistem sapaan dan panggilan yang tersendiri.

·         Sistem sapaan ini melibatkan

ü  Penggabungan gelaran

ü  Rujukan hormat

ü  Ganti nama

·         Diberi perhatian khusus agar sesuai dengan kedudukan, pangkat, umur dan keakraban hubungan

Penggunaan bahasa halus

·         Diberi perhatian dalam aspek pemilihan kata

·         Menurut Asmah Haji Omar,

-          Bahasa halus disamakan pendidikan yang penuh dengan adab tata tertib

Contoh : Laras bahasa istana ungkapan berkenaan ialah patik, tuanku, berangkat dll

                perlu digunakan dalam situasi istana.

Kata dan ungkapan bertatasusila juga termasuk dalam aspek pemilihan kata ganti nama yang selalu digunakan dalam keadaan biasa.

·         Bergantung kepada kedudukan, pangkat, umur dan keakraban hubungan

Contoh : ‘Pak.’  – digunakan untuk orang lelaki yang sebaya dengan ayah sendiri.

                ‘Mak.’ – digunakan untuk orang wanita yang sebaya dengan ibu sendiri.

                 ‘Tok.’ – digunakan untuk orang lelaki atau perempuan yang kira-kira sebaya

                               dengan datuk dan nenek kendiri.

Jenama kekeluargaan pertalian darah

·         Pak long

·         Mak long

·         Pak ngah

·         Mak ngah

·         Pak lang

·         Mak lang

Gabungan nama kekeluargaan asas dengan jenama kekeluargaan pertalian darah

·         Hanya terbatas kepada Long, Ngah dan Cik

·         Abang + Long = Bang Long

·         Kakak + Long = Kak Long

Jenama kekeluargaan ikatan perkahwinan

·         Diwakili dengan perkataan ‘menantu’, ‘mentua’, dan ‘ipar’

·         Pak mentua

·         Mak mentua

·         Tok mentua

·         Ipar digunakan untuk merujuk kepada ahli-ahli dalam keluarga suami atau isteri selain menantu dan mentua.

Contoh : Abang ipar, Kak ipar, Adik ipar ...

Gelaran pergaulan bebas

Cik

·         Digunakan untuk perempuan yang belum berkahwin

Encik

·         Digunakan untuk lelaki sahaja

Gelaran pergaulan tak bersahaja formal

·         Tuan

·         Haji

·         Doktor

·         Profesor

Digunakan untuk lelaki yang lebih tinggi pangkatnya daripada diri sendiri

·         Puan

Digunakan untuk perempuan sahaja yang pangkatnya lebih tinggi daripada diri sendiri

·         ‘Saudara’ dan ‘saudari’

       Digunakan untuk orang lelaki atau perempuan seumur dengan diri sendiri atau lebih muda

       dan hubungannya belum rapat dengan diri sendiri.

       Rujuk kepada ahli-ahli dalam

·         Mesyuarat

·         Perbahasan

·         Tetuan

Hanya digunakan dalam surat rasmi yang ditujukan kepada para pemilik atau pentadbir syarikat perniagaan termasuk syarikat guaman

Contoh : Tetuan Syarikat Sinaran Sdn. Bhd.

Gelaran warisan

·         Negeri Perak – Raja

·         Negeri Brunei Darussalam – Pangeran, Pangeran Anak, Pangeran Muda

·         Kelantan, Pahang, Kedah dan Terengganu – Tengku

Gelaran keturunan orang-orang besar

·         Negeri Perak – Megat dan Puteri

·         Kelantan – Nik

·         Kelantan, Terengganu – Wan

·         Negeri Sarawak – Abang

·         Negeri Sabah – Datu

·         Terengganu – Tun

Gelaran warisan kepada keturunan Nabi Muhammad SAW

·         Lelaki – Syed atau Sayid

·         Perempuan – Syarifah

Terdapat sesetengah pihak mengatakan bahawa gelaran Syarif, Syekh, dan Siti juga tergolong ke dalam gelaran jenis ini.

Gelaran warisan daripada keturunan yang berasal dari luar Malaysia

·         Jawa Daeng – Raden

·         Minangkabau – Sutan

·         Ache – Teuku dan Teungku

Gelaran kurniaan

·         Tun

·         Toh Puan

·         Puan Sri

·         Datuk

·         Datuk Seri

·         Datuk Paduka

·         Datuk Setia

·         Datuk Datuk Patingi

·         Datuk Amar

·         Datin Paduka

Dikurnaikan oleh kerajaan negeri.

·         Toh Puan

Gelaran kepada datuk di Terengganu

·         Pendeta Za’aba

Gelaran kurniaan yang diberikan oleh pertubuhan seperti

§  Kongres Bahasa Melayu Ketiga (1956)

Gelaran Bapa Kemerdekaan – Tunku Abdul Rahman Putra al-Haj

Contoh gabungan gelaran

a)      Kekeluargaan + keagamaan – Pak Haji

b)      Pergaulan Tak Bersahaja ( kecuali saudara ) + keagamaan – Tuan Haji

c)      Kekeluargaan + warisan ( hanya Ungku, Engku, Wan, Nik) – PakUngku, MakWan

d)      Pergaulan Tak Bersahaja + keagamaan + warisan ( hanya Nik ) – Tuan Haji Nik

e)      Warisan ( kecuali Nik ) + keagamaan – Raja Haji

f)       Kurniaan kerajaan + Akademik/Ikhtisas + Warisan + Keagamaan

 – Tan Sri Prof. Raja Haji Osman